Het kan behoorlijk spannend zijn om je werkgever in te lichten over je zwangerschap. Jij en je partner zijn waarschijnlijk heel blij met het goede babynieuws, maar je werkgever kan iets minder enthousiast reageren. Jouw zwangerschap betekent namelijk dat je enkele maanden uit de running bent. En hoewel het niet mag, gebeurt het nog altijd dat zwangere vrouwen én moeders op de werkvloer worden benadeeld.

Word je opeens niet meer gekozen voor bepaalde projecten? Veranderen je uren waardoor je de combinatie werk-privé moeilijk geregeld krijgt? Of krijg je je ontslag een maand na je moederschapsrust? Zwangerschaps- en moederschapsdiscriminatie kan heel subtiel gebeuren, maar soms gebeurt het gewoon ook heel duidelijk. Bijna 4 op de 10 meldingen die het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen jaarlijks over werkgerelateerde discriminatie ontvangt, gaan over zwangerschap en moederschap. Het aantal klachten stijgt bovendien jaarlijks. In 2022 zijn dat best verontrustende resultaten.

Dat baart zorgen

Moeder worden en/of zijn, is nog al te vaak een belemmering voor de carrière van vrouwen. Dat zien we in allerlei lagen van de arbeidsmarkt. Hogere bedienden en kaderleden lopen 2 keer vaker een promotie, loonsverhoging of kans op een opleiding of contractverlenging mis dan anderen. Arbeidster hebben het nog zwaarder. Zij worden 4 keer vaker ontslagen dan bedienden. Ook interimcontracten worden vaak niet verlengd bij een zwangerschap. We zien hetzelfde verhaal bij contracten van bepaalde duur. In feite is dat geen ontslag, maar je krijgt wel geen nieuw contract. Weinig mensen weten dat, maar zoiets kan ook discriminatie zijn. Zelfs bij contracten van onbepaalde duur zie je dat vrouwen worden ontslagen. Hoe makkelijker je vervangbaar bent, hoe groter het risico op discriminatie en ontslag. Sommige vrouwen lopen nog extra risico om te worden gediscrimineerd. Denk maar aan laagopgeleide vrouwen, vrouwen met een niet-Belgische nationaliteit, zelfstandigen, vrouwen die een moeilijke zwangerschap doormaken en werkneemsters met een fysieke of mentale handicap.

“Wil je (nog) kinderen?”

Het is een vraag die vrouwelijke kandidaten wel eens krijgen tijdens een sollicitatiegesprek, terwijl een toekomstige werkgever dergelijke vragen eigenlijk niet mag stellen. Of je nu kinderen wilt of hebt, is niet relevant om te bepalen of je geschikt bent voor de functie. Krijg je toch de vraag? Dan heb je het volste recht om er niet op te antwoorden, of er zelfs over te liegen. Want als je ja zegt, loop je meer kans om te worden gediscrimineerd. En ook al is jouw antwoord ‘nee’, nog steeds loop je dat risico. Want wat als je toch een kinderwens zou hebben?

Vrouwen die al kinderen hebben krijgen ook vaak lik op stuk. “3 kinderen? Oei, dan zal je waarschijnlijk geen tijd genoeg hebben voor de aangeboden functie”, is een van de voorbeelden die moeders tijdens een sollicitatiegesprek te horen krijgen. En zwangere vrouwen die werkzoekend zijn, doen vaak zelfs geen moeite om te solliciteren. Want wie wil nu een zwangere vrouw aanwerven?

Wat met de papa’s?

Vreemd genoeg gelden er vaak andere eisen voor mannen. Dat terwijl zij vaak hun tijd evenzeer anders willen indelen zodra ze papa worden. Dat mannelijke werknemers net zo goed als vrouwen kinderen kunnen krijgen, wordt door nogal wat werkgevers blijkbaar niet van tevoren ingecalculeerd. Dat is deels te wijten aan de korte duur van het vaderschapsverlof. Vaders of meeouders hebben recht op 15 werkdagen geboorteverlof (n.v.d.r. 20 dagen vanaf 2023) die ze moeten opnemen binnen 4 maanden vanaf de dag van de bevalling. Maar dat is eigenlijk niet voldoende. Zo belanden de meeste zorgtaken bij de moeder, en krijgen werkgevers de indruk dat vaders slechts een kleine, te verwaarlozen, rol spelen bij de komst van een kind. Logisch dat ouderschap op die manier vooral een zaak van de moeder lijkt.

Bovendien nemen niet alle vaders hun vaderschapsverlof op omwille van het werk of hun werkgever. Omdat ze het gewoon niet kregen, omdat ze dachten dat het zou worden geweigerd. Of omdat andere vaders in het bedrijf het nooit opnamen.

Klagen is (nog steeds) taboe

Deze cijfers zijn nog maar het topje van de ijsberg. Weinig vrouwen durven hun rechten laten gelden en dienen helemaal geen klacht in. Daar zijn diverse redenen voor. Zo voelen veel vrouwen zich verantwoordelijk voor de discriminatie. Het zit zo ingebakken in ons, dat we stereotypen hebben geïnternaliseerd. Veel vrouwen voelen zich schuldig over hun afwezigheid. Mogen ze geen opleiding volgen van hun werkgever omdat ze zwanger zijn? Geen probleem, dat begrijpen ze.

Andere vrouwen zijn bang om hun job te verliezen. Andere relativeren dan weer wat ze hebben meegemaakt. Terwijl discriminatie een niet te onderschatten impact op hun carrière en privéleven heeft. Sommige slachtoffers doen geen melding omdat ze niet naar de rechtbank willen, terwijl dit niet per se noodzakelijk is, of ze gaan ervan uit dat een klacht toch niets zal opleveren.

Enkele cijfers:

1. De helft van de zwangere vrouwen die werk zoekt, solliciteert niet. 1 op de 3 denkt dat dat toch zinloos is.
2. 10 % kreeg na haar zwangerschap een negatievere evaluatie dan voorheen.
3. Bij bijna 1 op de 5 werkneemsters wordt het recht op moederschapsrust niet gerespecteerd.
4. 21% van de zwangere werkneemsters wordt geconfronteerd met spanningen op het werk naar aanleiding van haar zwangerschap.
5. 1 op de 4 vrouwen overwoog ontslag te nemen tijdens haar zwangerschap, moederschapsrust of na de terugkeer naar het werk. Voor 40% onder hen was een betere combinatie tussen werk en privé de belangrijkste reden. Voor 15% onder hen was dat de verslechterde relaties met de werkgever, de druk om zelf ontslag te nemen of de negatieve reacties van collega’s.

Discriminatie melden?
Meld discriminatie altijd bij het Instituut voor de Gelijkheid van Mannen en Vrouwen via gelijkheid.manvrouw@igvm.belgie.be, of bel het gratis nummer 080 012 800. Elke melding is waardevol. Zelfs als er geen klacht uit voortkomt, help je mee voorkomen dat dergelijke zaken zich bij andere vrouwen herhalen.